Kolegiata w Tumie - perła architektury romańskiej w Polsce

Kolegiata w Tumie – Perła Architektury Romańskiej

Kolegiata w Tumie pod Łęczycą jest znakomitym przykładem architektury romańskiej w Polsce. Znajdująca się w malowniczej okolicy Łęczycy, ta imponująca budowla zachowała swój romański charakter mimo licznych przebudów na przestrzeni wieków. Kościół, poświęcony Najświętszej Marii Pannie i św. Aleksemu, został konsekrowany 21 maja 1161 roku. Jego bryła, charakteryzująca się prostotą i monumentalizmem typowym dla stylu romańskiego, wyróżnia się dwiema masywnymi wieżami oraz unikatowym, romańskim portalem.

Otoczona legendami, w tym słynną legendą związaną z diabłem Borutą, kolegiata stanowi integralną część lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego. Jej mury, zbudowane z kamienia polnego i granitu, nie tylko świadczą o umiejętnościach budowniczych z XII wieku, ale także opowiadają historię przetrwania i odnowy. Kolegiata, będąca świadkiem wielu ważnych wydarzeń, w tym obrony przed Tatarzy w 1241 roku czy szwedzkich najazdów w 1705 roku, zachowała część swojej funkcji obronnej.

Warto zwrócić uwagę na apsydę, nawę główną, a także bogate polichromie, które dodają wnętrzu kolegiaty unikalnego charakteru. Wszystko to czyni Archikolegiatę w Tumie jednym z najlepszych przykładów architektury romańskiej w Polsce, stanowiącym fascynujący cel dla zwiedzających zainteresowanych historią, sztuką i architekturą.

Opactwo Benedyktynów i Początki Kolegiaty

Kolegiata w Tumie pod Łęczycą ma swoje korzenie w opactwie benedyktynów, uważanym za jedno z najstarszych w Polsce. Założone prawdopodobnie w 997 roku przez Bolesława Chrobrego, opactwo łęczyckie, poświęcone Najświętszej Marii Pannie i św. Aleksemu, odgrywało kluczową rolę w kształtowaniu lokalnej społeczności i religijności. Pierwszym opatem był Astryk-Anastazy, który przyczynił się do rozwoju duchowego i kulturowego regionu.

Opactwo, które pierwotnie było związane z regułą zakonu na Awentynie w Rzymie, charakteryzowało się ascezą i prostotą. Z biegiem czasu, opactwo w Tumie pod Łęczycą przekształciło się w kolegiatę, co było znaczącym momentem w historii tego świętego miejsca. Wpływ benedyktynów na region jest niezaprzeczalny, a ich dziedzictwo wciąż jest widoczne w architekturze i duchowej atmosferze kolegiaty.

Ta zmiana z opactwa na kolegiatę była znaczącym punktem zwrotnym, który wpłynął na dalszą historię i rozwój Kolegiaty, stanowiąc fundament jej duchowej i kulturowej tożsamości.

Budowa i Konsekracja Romańskiej Kolegiaty

Rozpoczęcie budowy obecnej kolegiaty w Tumie datuje się na około rok 1140, co świadczy o głębokiej historycznej spuściźnie tego miejsca. Konsekracja kościoła, która miała miejsce 21 maja 1161 roku, zgromadziła znaczące postacie ówczesnej Polski, w tym Kazimierza Sprawiedliwego i Bolesława Kędzierzawego. Ta wyjątkowa ceremonia podkreślała znaczenie kolegiaty jako centralnego punktu życia religijnego i kulturalnego regionu.

Architektura kolegiaty, z jej charakterystycznymi romańskimi cechami, takimi jak masywne mury, surowe linie i skromne zdobienia, stanowi doskonały przykład średniowiecznej architektury sakralnej w Polsce. Budowla, będąca świadkiem historycznych przemian, przetrwała wieki, zachowując swoją pierwotną formę i duchową istotę, co czyni ją bezcennym zabytkiem dla przyszłych pokoleń.

Przebudowa i Odbudowa Kościoła Kolegiaty

Kolegiata w Tumie doświadczyła wielu przebudów, które zmieniały jej wygląd na przestrzeni wieków. Największe zmiany miały miejsce pod koniec XVIII wieku, kiedy to Kajetan Sołtyk nadał jej klasycystyczny charakter. Niestety, II wojna światowa przyniosła tragiczne losy - północna wieża kolegiaty została zniszczona przez artylerię, a następnie kościół stanął w ogniu.

Po wojnie rozpoczęto odbudowę, kierowaną przez Jana Witkiewicza-Koszczyca, mającą na celu przywrócenie kościołowi pierwotnego romańskiego wyglądu. Ten proces odbudowy, zakończony ponowną konsekracją świątyni w 1961 roku, przywrócił Kolegiacie w Tumie jej dawny blask i historyczne znaczenie, podkreślając jej wyjątkową wartość jako zabytku narodowego.

Zwiedzanie Kolegiaty: Co warto zobaczyć?

Zwiedzanie Kolegiaty w Tumie to wyjątkowe doświadczenie, które pozwala odkryć bogactwo historii i sztuki. Warto zwrócić uwagę na surowość wnętrza, które zachowało romański charakter budowli, z częściowo kamiennymi i ceglanymi ścianami. Jednym z najbardziej fascynujących elementów jest XII-wieczna polichromia w apsydzie zachodniej, odkryta podczas prac konserwatorskich. Zwiedzając Kolegiatę, można poczuć się jak część jej długiej i barwnej historii, obserwując detale architektoniczne i artystyczne, które przetrwały próbę czasu.

Legendy i Kultura Wokół Kolegiaty

Kolegiata w Tumie, oprócz swojej historycznej i architektonicznej wartości, jest głęboko zakorzeniona w kulturze ludowej i legendach regionu. Najbardziej znana legenda to ta o diable Borucie, który miał pomóc Kazimierzowi Wielkiemu ugrzęźniętemu w bagnach. Boruta, strażnik lasów, jest postacią symboliczną, która łączy historię kolegiaty z folklorem, wprowadzając element tajemniczości i wyobraźni ludowej.

Te legendy, będące integralną częścią kultury lokalnej, odgrywają ważną rolę w kształtowaniu tożsamości miejsca, przekazując opowieści z pokolenia na pokolenie. Dają one Kolegiacie w Tumie unikalny wymiar, który przyciąga nie tylko miłośników historii i sztuki, ale także tych, którzy cenią sobie bogactwo ludowych opowieści i mitów. W ten sposób, Kolegiata w Tumie stanowi nie tylko zabytek architektoniczny, ale także żywy element polskiej tradycji kulturowej, zachowując swoje legendy jako część narodowego dziedzictwa.